Na današnji dan - 1. Jul -
1569. godine – Stvorena je Lublinska
unija kojom su se ujedinile Litvanija i Poljska. Deobom Poljske 1795. godine
veći deo Litvanije pripao je Rusiji.
1796. godine - Na Cetinju, na inicijativu vladike crnogorskog
Petra Prvog Petrovića - Njegoša, održana skupština starešina Crne Gore, koji
su, pod zakletvom, usvojili odluku da će "svi protiv opšteg hristijanskog
neprijatelja poć`" i vojevati za slobodu, otadžbinu, žene i decu. Bio je to
prvi dokument u kojem je svest o otadžbini dignuta na stepen pravne obaveze.
1804.
godine - Rođena francuska književnica Armandina Oror Lusil Dipen, baronica
Didevan, poznata kao Žorž Sand, preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih
i seoskih romana i priča. Ostavila je i obimnu prepisku i memoare. Dela:
"Indijana", "Lelija", "Konsuelo", "Nahoče
Fransoa", "Markiz d' Vimer", "Majstori trubači".
1835.
godine - U Pešti štampan prvi broj "Serbskog narodnog lista", ilustrovanog
književnog nedeljnika Srba u Mađarskoj, koji je pokrenuo publicista i urednik
"Letopisa Matice srpske" Teodor Pavlović. List je s kraćim prekidima
izlazio do 1848. godine.
1839.
godine - Umro turski sultan Mahmud Drugi, koji je tokom vladavine od 1808. godine
do smrti preduzeo niz reformi, nastojeći da centralizuje
feudalno-apsolutističko ustrojstvo Otomanske imperije, a 1826. godine je
uništio janjičare. Surovo je gušio srpske, grčke i rumunske
nacionaloslobodilačke pokrete, ali nije uspeo da suzbije težnje Srba, Grka i
Rumuna da stvore nezavisne države. Posle tursko-ruskog rata od 1806. godine do
1812. godine Bukureštanskim mirom je amnestirao učesnike Prvog srpskog ustanka
i obećao Srbiji izvesnu autonomiju u okviru Otomanskog carstva, što je pokušao
da izigra. Posle novog tursko-ruskog rata od 1828. godine do 1829. godine morao
je, nakon potpisivanja Jedrenskog mira, da prizna autonomiju Srbiji, Vlaškoj i
Moldaviji, a Grčkoj nezavisnost.
1853.
godine - Umro od posledice tuberkuloze srpski pisac Branko Radičević. Bio je
romantičarski lirski pesnik mladosti, ljubavi i patriotskog zanosa. Kao
oduševljeni pristalica jezičke reforme Vuka Stefanovića Karadžića prvi je počeo
da peva na narodnom jeziku i u duhu srpske narodne poezije i pesničkim
slobodama označio prodor u novu epohu. Pesme su mu pune vedrine, vitalnosti,
vragolanske žudnje i uživanja u prirodi, ali je u nekima predosetio sopstvenu
ranu smrt. Školovao se u Zemunu, Sremskim Karlovcima, Temišvaru i Beču, gde je
studirao prava i medicinu, zajedno sa Đurom Daničićom ušao u najuži krug Karadžićevih pristalica i
prijatelja. Mladost je proveo u Sremskim Karlovcima, čije su lepote, posebno
uzvišenje Stražilovo, bile njegova lirska inspiracija. U najpoznatijem delu -
poemi "Đački rastanak" opevao je Karlovce i đačke radosti, dubinu i
misaonost je iskazao u pesmi "Tuga i opomena", a protivnike Vukovih
reformi je ismejao u satiričnoj pesmi "Put". Napisao je svega pedeset
četiri pesama, sedam epskih pesama, dva odlomka epskih pesama, dvadeset osam pisama
i jedan odgovor na kritiku. Sve je objavljeno kroz tri zbirke pesama od kojih
je zadnja posthumno. Kroz manifestaciju „Brankovo kolo“ se dodeljuje nagrada „Brankova
statueta“ od 1972. godine a od 2006. godine i međunarodna nagrada „Branko
Radičević“. Njegovi posmrtni ostaci su 1883. godine preneseni iz Beča i
sahranjeni na Stražilovu.
1860. godine - Umro američki
pronalazač Čarls Guđer, koji je 1839. godine otkrio proces vulkanizacije kaučuka, što
je doprinelo brzom razvoju industrije guma, posebno prozvodnje automobilskih
guma.
1867.
godine - Pod pritiskom Kanađana britanska vlada donela "Severnoamerički
zakon" na osnovu kojeg su provincije Ontario, Kvebek, Nova Škotska i Nju
Branzvik stvorile konfederaciju Kanadu sa statusom dominiona.
1872.
godine - Rođen francuski inženjer i pilot Luj Blerio, pionir vazduhoplovstva,
koji je 1909. godine prvi avionom preletio La Manš. Godine 1903. je konstruisao
prvi avion, a 1906. godine avion s motorom koji je imao tri cilindra. U Prvom
svetskom ratu je proizvodio avione za francusko ratno vazduhoplovstvo, koji su
bili među najuspešnijim u to vreme. Njegovi tipovi Spad VII i Spad XII su bili
posebno uspešni lovci. Prvi je nosilac pilotske diplome Međunarodne
vazduhoplovne federacije.
1876.
godine - Umro ruski revolucionar Mihail Aleksandrovič Bakunjin, najznačajniji
mislilac anarhizma. Posle vojne akademije služio je dve godine u gardi, a zatim
je od 1841. godine do 1847. godine putovao po Nemačkoj, Francuskoj i
Švajcarskoj, istupajući protiv carskog samodržavlja i kmetstva u Rusiji. Carska
vlada mu je naredila da se vrati u zemlju, a kad je to odbio, lišila ga je
plemićke titule i oduzela svu imovinu. U revoluciji 1848. godine godine je
učestvovao u praškom ustanku, a 1849. je rukovodio ustankom u Drezdenu. Posle
propasti ustanka uhapšen je i osuđen na smrt, ali mu je kazna zamenjena
doživotnom robijom, posle čega je izručen ruskim vlastima i prognan u Sibir.
Odatle je uspeo da pobegne i u zapadnoj Evropi se povezao s tajnom
organizacijom ruskih revolucionarnih demokrata "Zemlja i sloboda", a
1869. godine je osnovao tajnu organizaciju "Alijansa socijalističke
demokratije". Na Haškom kongresu 1872. godine je isključen iz Prve
internacionale. Dela: "Državnost i anarhija", "Knutogermanska
imperija i socijalna revolucija".
1884.
godine - Umro američki detektiv škotskog porijekla Alen Pinkerton, koji je
1850. godine osnovao Nacionalnu detektivsku organizaciju "Pinkerton".
1887.
godine - Počela da radi prva astronomsko-meteorološka stanica u Srbiji, koju je
u svojoj kući na Vračaru u Beogradu organizovao profesor Velike škole Milan
Nedeljković. Na najvišoj tački grada četiri godine kasnije podignuta je zgrada
za opservatoriju koja i sada služi toj svrsi. Nedeljković je 1902. godine’ počeo da izdaje i prvu opštu prognozu
vremena.
1896.
godine - Umrla američka književnica Herijet Elizabet Bičer Stou, borac za
ženska prava i oslobađanje crnih robova. Romanom "Čiča-Tomina
koliba", u kojem je crnačko ropstvo podvrgla snažnoj kritici, doprinela je
ukidanju ropstva u SAD.
1902.
godine - Rođen američki filmski režiser nemačkog porekla Vilijam Vajler, čiji
se filmovi odlikuju stilskom perfekcijom. Dobio je nagradu "Oskar" za
filmove "Gospođa Miniver", "Ben Hur" i "Najlepše
godine našeg života". Ostali filmovi: "Orkanski visovi",
"Kako ukrasti milion dolara", "Naslednica",
"Detektivska priča", "Praznik u Rimu".
1921.
godine - Na tajnom sastanku u Šangaju osnovana Komunistička partija Kine, koja
je nepune tri decenije kasnije osvojila vlast.
1921. godine – Prvi put je primenjena vakcina za zaštitu
dece od tuberkuloze (BCG).
1931.
godine - Rođena američka filmska glumica francuskog porekla Lesli Karon.
Filmovi: "Amerikanac u Parizu", "Žiži", "Lili",
"Fani".
1942.
godine - Trupe nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu, posle osmomesečne
opsade, zauzele Sevastopolj, najvažniju rusku crnomorsku luku na poluostrvu
Krim.
1946. godine – SAD su izvršile probu atomske bombe na
atolu Bikini u Pacifiku.
1960.
godine - Gana postala republika, s prvim predsednikom Kvame Nkrumahom.
1961.
godine - Rođen američki atletičar afričkog porekla Karl Luis, jedan od
najuspešnijih sportista 20. veka. Osvojio je devet zlatnih i jednu srebrnu medalju
na Olimpijskim igrama. Od Međunarodnog olimpijskog komiteta prograšen je za
najboljeg atletičara XX veka.
1962.
godine - Afrička republika Ruanda i kraljevina Burundi stekle nezavisnost.
1966.
godine - Na sednici Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije, poznatoj
kao "Brionski plenum", na osnovu montiranih optužbi oštro je osuđena
Služba bezbednosti zbog navodnog štetnog delovanja na razvoj samoupravnog
sistema. Glavna žrtva političkog obračuna Aleksandar Ranković, blizak saradnik
Josipa Broza Tita, prinuđen je da podnese ostavku na sve funkcije. Aleksandar Ranković je bio narodni heroj i
osnivač OZNE a kasnije UDBE.
1969.
godine - Danska postala prva zemlja u kojoj je dopuštena prodaja i proizvodnja
pornografije.
1974.
godine - Umro argentinski državnik Huan Domingo Peron, predsednik od 1946. godine
do 1955. godine i od 1973. godine do smrti. Posle vojnog udara u kojem je
učestvovao, postao je ministar rata, zatim potpredsednik a onda 1946. godine šef
države. Vladao je autoritarno, oslanjajući se na radnike i izuzetnu popularnost
supruge Eve. Odvojio je 1955. godine crkvu od države i prvi put uveo svetovnost
škole, zbog čega ga je rimokatolička crkva ekskomunicirala. U septembru 1955.
godine je oboren u pobuni delova kopnene vojske i mornarice, posle čega je
emigrirao. Bio je oženjen Evitom Perom.
1990.
godine - Na referendumu u Srbiji izglasano donošenje novog ustava i
raspisivanje višestranačkih izbora. Na referendum je izašlo 75,2 odsto birača,
od kojih je 96,8 odsto glasalo "za".
1991.
godine - Predsedništvo Jugoslavije na insistiranje Evropske zajednice
prihvatilo imenovanje predstavnika Hrvatske Stipe Mesića za predsednika Predsedništva.
EZ je garantovala da će pobunjene republike Hrvatska i Slovenija na tri meseca
suspendovati odluke o proglašenju nezavisnosti, ali su u Sloveniji počeli
napadi na jedinice i objekte Jugoslovenske narodne armije, a ubrzo i u
Hrvatskoj.
1991.
godine - Lideri istočnoevropskih zemalja na sastanku u Pragu ukinuli Varšavski
pakt, koji su 14. maja 1955. godine zaključili SSSR, Bugarska, Poljska,
Rumunija, Čehoslovačka i Mađarska, kao odgovor na stvaranje NATO pakta.
1992.
godine - Hrvatska avijacija bombardovala relejni predajnik na Veležu.
1992.
godine - Vlada Srpske Republike BiH donela odluku da uvede monetu Srpske
Republike BiH.
1994.
godine - Vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat došao u Palestinu,
okončavši 27-godišnje izbeglištvo.
1997.
godine - Umro američki filmski glumac Robert Čarls Daran Mičam, koji se
pedesetih godina 20. veka proslavio ulogama. Filmovi: "Priča o G. I.
Džou", "Makao", "Anđeosko lice", "Druga prilika",
"Reka bez povratka", "Bandido", "Eldorado",
"Ancio", "Zbogom, lepojko", "Rajanova kći",
"Jakuza", "Bitka za Midvej", "Marijini
ljubavnici".
2000. godine – Posle sastanka šefova država u Pjongjangu
(13-15. juna) predstavnici dve Koreje potpisali su sporazum o spajanju porodica
koje su zbog rata bile razdvojene skoro pola veka.
2000.
godine - Ustavni sud BiH osporio je delove ustava Republike Srpske i FBiH u
kojima su konstitutivnim narodima u Srpskoj proglašeni Srbi, odnosno u FBiH
Hrvati i Bošnjaci.
2000. godine – Pušten je u saobraćaj Eresundski most najduži
na svetu koji je prelazi državnu granicu i povezuje Švedsku i Dansku.
Most je dug je 7.845 metara.
2004.
godine - U Los Anđelesu umro glumac Marlon Brando. Bio dvostruki dobitnik
Oskara i jedan od najuticajnijih glumaca XX veka. Filmovi: „Tramvaj zvani želja“,
„Na dokovima Njujorka“, „Kum“, „Julije Cezar“, „Poslednji tango u Parizu“.
2009. godine -
Preminuo američki glumac srpskog porekla Karl Malden - Mladen Sekulović. Dobio
je Oskara za film „Tramvaj zvani želja“. Poznat je i po ulogama u filmovima "Na dokovima
Njujorka", "Ko je sahranjen u mom grobu" i serijama "Ulice
San Franciska" i "Zapadno krilo". Bio je predsednik Filmske
akademije u Los Anđelesu gde je osnovao umetničku biblioteku na Beverli Hilsu,
koja je postala najveća u Americi.
2018. godine -
Glavna železnička stanica u centru Beograda je nakon 134 godine prestala da
radi.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici!