Vest: Na današnji dan - 1. Jul -

Na današnji dan - 1. Jul -

Na današnji dan - 1. Jul -

1569. godine – Stvorena je Lublinska unija kojom su se ujedinile Litvanija i Poljska. Deobom Poljske 1795. godine veći deo Litvanije pripao je Rusiji.


1796. godine - Na Cetinju, na inicijativu vladike crnogorskog Petra Prvog Petrovića - Njegoša, održana skupština starešina Crne Gore, koji su, pod zakletvom, usvojili odluku da će "svi protiv opšteg hristijanskog neprijatelja poć`" i vojevati za slobodu, otadžbinu, žene i decu. Bio je to prvi dokument u kojem je svest o otadžbini dignuta na stepen pravne obaveze.

1804. godine - Rođena francuska književnica Armandina Oror Lusil Dipen, baronica Didevan, poznata kao Žorž Sand, preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih i seoskih romana i priča. Ostavila je i obimnu prepisku i memoare. Dela: "Indijana", "Lelija", "Konsuelo", "Nahoče Fransoa", "Markiz d' Vimer", "Majstori trubači".

1835. godine - U Pešti štampan prvi broj "Serbskog narodnog lista", ilustrovanog književnog nedeljnika Srba u Mađarskoj, koji je pokrenuo publicista i urednik "Letopisa Matice srpske" Teodor Pavlović. List je s kraćim prekidima izlazio do 1848. godine.

1839. godine - Umro turski sultan Mahmud Drugi, koji je tokom vladavine od 1808. godine do smrti preduzeo niz reformi, nastojeći da centralizuje feudalno-apsolutističko ustrojstvo Otomanske imperije, a 1826. godine je uništio janjičare. Surovo je gušio srpske, grčke i rumunske nacionaloslobodilačke pokrete, ali nije uspeo da suzbije težnje Srba, Grka i Rumuna da stvore nezavisne države. Posle tursko-ruskog rata od 1806. godine do 1812. godine Bukureštanskim mirom je amnestirao učesnike Prvog srpskog ustanka i obećao Srbiji izvesnu autonomiju u okviru Otomanskog carstva, što je pokušao da izigra. Posle novog tursko-ruskog rata od 1828. godine do 1829. godine morao je, nakon potpisivanja Jedrenskog mira, da prizna autonomiju Srbiji, Vlaškoj i Moldaviji, a Grčkoj nezavisnost.

1853. godine - Umro od posledice tuberkuloze srpski pisac Branko Radičević. Bio je romantičarski lirski pesnik mladosti, ljubavi i patriotskog zanosa. Kao oduševljeni pristalica jezičke reforme Vuka Stefanovića Karadžića prvi je počeo da peva na narodnom jeziku i u duhu srpske narodne poezije i pesničkim slobodama označio prodor u novu epohu. Pesme su mu pune vedrine, vitalnosti, vragolanske žudnje i uživanja u prirodi, ali je u nekima predosetio sopstvenu ranu smrt. Školovao se u Zemunu, Sremskim Karlovcima, Temišvaru i Beču, gde je studirao prava i medicinu, zajedno sa Đurom Daničićom  ušao u najuži krug Karadžićevih pristalica i prijatelja. Mladost je proveo u Sremskim Karlovcima, čije su lepote, posebno uzvišenje Stražilovo, bile njegova lirska inspiracija. U najpoznatijem delu - poemi "Đački rastanak" opevao je Karlovce i đačke radosti, dubinu i misaonost je iskazao u pesmi "Tuga i opomena", a protivnike Vukovih reformi je ismejao u satiričnoj pesmi "Put". Napisao je svega pedeset četiri pesama, sedam epskih pesama, dva odlomka epskih pesama, dvadeset osam pisama i jedan odgovor na kritiku. Sve je objavljeno kroz tri zbirke pesama od kojih je zadnja posthumno. Kroz manifestaciju „Brankovo kolo“ se dodeljuje nagrada „Brankova statueta“ od 1972. godine a od 2006. godine i međunarodna nagrada „Branko Radičević“. Njegovi posmrtni ostaci su 1883. godine preneseni iz Beča i sahranjeni na Stražilovu.

1860. godine - Umro američki pronalazač Čarls Guđer, koji je 1839. godine otkrio proces vulkanizacije kaučuka, što je doprinelo brzom razvoju industrije guma, posebno prozvodnje automobilskih guma.

1867. godine - Pod pritiskom Kanađana britanska vlada donela "Severnoamerički zakon" na osnovu kojeg su provincije Ontario, Kvebek, Nova Škotska i Nju Branzvik stvorile konfederaciju Kanadu sa statusom dominiona.

1872. godine - Rođen francuski inženjer i pilot Luj Blerio, pionir vazduhoplovstva, koji je 1909. godine prvi avionom preletio La Manš. Godine 1903. je konstruisao prvi avion, a 1906. godine avion s motorom koji je imao tri cilindra. U Prvom svetskom ratu je proizvodio avione za francusko ratno vazduhoplovstvo, koji su bili među najuspešnijim u to vreme. Njegovi tipovi Spad VII i Spad XII su bili posebno uspešni lovci. Prvi je nosilac pilotske diplome Međunarodne vazduhoplovne federacije.

1876. godine - Umro ruski revolucionar Mihail Aleksandrovič Bakunjin, najznačajniji mislilac anarhizma. Posle vojne akademije služio je dve godine u gardi, a zatim je od 1841. godine do 1847. godine putovao po Nemačkoj, Francuskoj i Švajcarskoj, istupajući protiv carskog samodržavlja i kmetstva u Rusiji. Carska vlada mu je naredila da se vrati u zemlju, a kad je to odbio, lišila ga je plemićke titule i oduzela svu imovinu. U revoluciji 1848. godine godine je učestvovao u praškom ustanku, a 1849. je rukovodio ustankom u Drezdenu. Posle propasti ustanka uhapšen je i osuđen na smrt, ali mu je kazna zamenjena doživotnom robijom, posle čega je izručen ruskim vlastima i prognan u Sibir. Odatle je uspeo da pobegne i u zapadnoj Evropi se povezao s tajnom organizacijom ruskih revolucionarnih demokrata "Zemlja i sloboda", a 1869. godine je osnovao tajnu organizaciju "Alijansa socijalističke demokratije". Na Haškom kongresu 1872. godine je isključen iz Prve internacionale. Dela: "Državnost i anarhija", "Knutogermanska imperija i socijalna revolucija".

1884. godine - Umro američki detektiv škotskog porijekla Alen Pinkerton, koji je 1850. godine osnovao Nacionalnu detektivsku organizaciju "Pinkerton".

1887. godine - Počela da radi prva astronomsko-meteorološka stanica u Srbiji, koju je u svojoj kući na Vračaru u Beogradu organizovao profesor Velike škole Milan Nedeljković. Na najvišoj tački grada četiri godine kasnije podignuta je zgrada za opservatoriju koja i sada služi toj svrsi. Nedeljković je 1902. godine’   počeo da izdaje i prvu opštu prognozu vremena.

1896. godine - Umrla američka književnica Herijet Elizabet Bičer Stou, borac za ženska prava i oslobađanje crnih robova. Romanom "Čiča-Tomina koliba", u kojem je crnačko ropstvo podvrgla snažnoj kritici, doprinela je ukidanju ropstva u SAD.

1902. godine - Rođen američki filmski režiser nemačkog porekla Vilijam Vajler, čiji se filmovi odlikuju stilskom perfekcijom. Dobio je nagradu "Oskar" za filmove "Gospođa Miniver", "Ben Hur" i "Najlepše godine našeg života". Ostali filmovi: "Orkanski visovi", "Kako ukrasti milion dolara", "Naslednica", "Detektivska priča", "Praznik u Rimu".

1921. godine - Na tajnom sastanku u Šangaju osnovana Komunistička partija Kine, koja je nepune tri decenije kasnije osvojila vlast.

1921. godine – Prvi put je primenjena vakcina za zaštitu dece od tuberkuloze (BCG).

1931. godine - Rođena američka filmska glumica francuskog porekla Lesli Karon. Filmovi: "Amerikanac u Parizu", "Žiži", "Lili", "Fani".

1942. godine - Trupe nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu, posle osmomesečne opsade, zauzele Sevastopolj, najvažniju rusku crnomorsku luku na poluostrvu Krim.

1946. godine – SAD su izvršile probu atomske bombe na atolu Bikini u Pacifiku.

1960. godine - Gana postala republika, s prvim predsednikom Kvame Nkrumahom.

1961. godine - Rođen američki atletičar afričkog porekla Karl Luis, jedan od najuspešnijih sportista 20. veka. Osvojio je devet zlatnih i jednu srebrnu medalju na Olimpijskim igrama. Od Međunarodnog olimpijskog komiteta prograšen je za najboljeg atletičara XX veka.

1962. godine - Afrička republika Ruanda i kraljevina Burundi stekle nezavisnost.

1966. godine - Na sednici Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije, poznatoj kao "Brionski plenum", na osnovu montiranih optužbi oštro je osuđena Služba bezbednosti zbog navodnog štetnog delovanja na razvoj samoupravnog sistema. Glavna žrtva političkog obračuna Aleksandar Ranković, blizak saradnik Josipa Broza Tita, prinuđen je da podnese ostavku na sve funkcije.  Aleksandar Ranković je bio narodni heroj i osnivač OZNE a kasnije UDBE.

1969. godine - Danska postala prva zemlja u kojoj je dopuštena prodaja i proizvodnja pornografije.

1974. godine - Umro argentinski državnik Huan Domingo Peron, predsednik od 1946. godine do 1955. godine i od 1973. godine do smrti. Posle vojnog udara u kojem je učestvovao, postao je ministar rata, zatim potpredsednik a onda 1946. godine šef države. Vladao je autoritarno, oslanjajući se na radnike i izuzetnu popularnost supruge Eve. Odvojio je 1955. godine crkvu od države i prvi put uveo svetovnost škole, zbog čega ga je rimokatolička crkva ekskomunicirala. U septembru 1955. godine je oboren u pobuni delova kopnene vojske i mornarice, posle čega je emigrirao. Bio je oženjen Evitom Perom.

1990. godine - Na referendumu u Srbiji izglasano donošenje novog ustava i raspisivanje višestranačkih izbora. Na referendum je izašlo 75,2 odsto birača, od kojih je 96,8 odsto glasalo "za".

1991. godine - Predsedništvo Jugoslavije na insistiranje Evropske zajednice prihvatilo imenovanje predstavnika Hrvatske Stipe Mesića za predsednika Predsedništva. EZ je garantovala da će pobunjene republike Hrvatska i Slovenija na tri meseca suspendovati odluke o proglašenju nezavisnosti, ali su u Sloveniji počeli napadi na jedinice i objekte Jugoslovenske narodne armije, a ubrzo i u Hrvatskoj.

1991. godine - Lideri istočnoevropskih zemalja na sastanku u Pragu ukinuli Varšavski pakt, koji su 14. maja 1955. godine zaključili SSSR, Bugarska, Poljska, Rumunija, Čehoslovačka i Mađarska, kao odgovor na stvaranje NATO pakta.

1992. godine - Hrvatska avijacija bombardovala relejni predajnik na Veležu.

1992. godine - Vlada Srpske Republike BiH donela odluku da uvede monetu Srpske Republike BiH.

1994. godine - Vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat došao u Palestinu, okončavši 27-godišnje izbeglištvo.

1997. godine - Umro američki filmski glumac Robert Čarls Daran Mičam, koji se pedesetih godina 20. veka proslavio ulogama. Filmovi: "Priča o G. I. Džou", "Makao", "Anđeosko lice", "Druga prilika", "Reka bez povratka", "Bandido", "Eldorado", "Ancio", "Zbogom, lepojko", "Rajanova kći", "Jakuza", "Bitka za Midvej", "Marijini ljubavnici".

2000. godine – Posle sastanka šefova država u Pjongjangu (13-15. juna) predstavnici dve Koreje potpisali su sporazum o spajanju porodica koje su zbog rata bile razdvojene skoro pola veka.

2000. godine - Ustavni sud BiH osporio je delove ustava Republike Srpske i FBiH u kojima su konstitutivnim narodima u Srpskoj proglašeni Srbi, odnosno u FBiH Hrvati i Bošnjaci.

2000. godine – Pušten je u saobraćaj Eresundski most najduži na svetu koji je prelazi državnu granicu i povezuje Švedsku i Dansku. Most je dug je 7.845 metara.

2004. godine - U Los Anđelesu umro glumac Marlon Brando. Bio dvostruki dobitnik Oskara i jedan od najuticajnijih glumaca XX veka. Filmovi: „Tramvaj zvani želja“, „Na dokovima Njujorka“, „Kum“, „Julije Cezar“, „Poslednji tango u Parizu“.

2009. godine - Preminuo američki glumac srpskog porekla Karl Malden - Mladen Sekulović. Dobio je Oskara za film „Tramvaj zvani želja“. Poznat je  i po ulogama u filmovima "Na dokovima Njujorka", "Ko je sahranjen u mom grobu" i serijama "Ulice San Franciska" i "Zapadno krilo". Bio je predsednik Filmske akademije u Los Anđelesu gde je osnovao umetničku biblioteku na Beverli Hilsu, koja je postala najveća u Americi.

2018. godine - Glavna železnička stanica u centru Beograda je nakon 134 godine prestala da radi.



Podeli:

Povezane vesti

Ostavite komentar