Lajkovac
Opština i varoš u srednjem toku reke Kolubare poznata po pruzi, površinskim
kopovima, sportu i Radovanu Belom Marković zove se Lajkovac. Varoš se nalazi na
levoj obali Kolubare, nastala je početkom 20. veka i tokom čitavog veka imala
je dinamičan razvoj. Danas je Lajkovac moderna varoš koja je deo Kolubarskog okruga.
Istorija
Na predlog predsednika vlade Kraljevine Srbije dr Vladana
Đorđević izglasan je 6.12.1898. godine zakon o gradnji i eksplataciji
novih železnica. Ovom odlukom vlade odlučeno je da kroz razvoj železnice u
Srbiji bude izgrađena pruga Mladenovac - Lajkovac. Sam početak stvaranja
Lajkovca datira par godina pre puštanja u rad pruge uskog koloseka koja je samo
podstakla privredni i društveni razvoj mesta. Pruga je puštena u rad 14.
septembra 1908. godine na relaciji Zabrežje – Obrenovac – Lajkovac – Valjevo a
popularni „Ćira“ kroz Lajkovac prolazi 16. septembra. Spajanje prugom od
Mladenovca, jedno od najvećih i najznačajnih železničkih čvorova u državi
postaje Lajkovac. Ovaj kapitalni projekat pomaže i podstiče razvoj varoši.
Pedantni hroničari su pribeležili da je stanica u Lajkovcu imala 41 kolosek i
49 skretnica. U tom železničkom kompleksu je posao našlo oko 1500
železničara od čega je bilo čak 300 mašinovođa. Deo železničkog kompeksa su
činile ložionica i vodotoranj koji su i danas simboli Lajkovca. Energičan
razvoj Lajkovca usporava početak Prvog svetskog rata i razaranja koja nisu
poštedeli ni samu opštinu. Čuvena Kolubarska bitka je najvećim delom vođena
nedaleko od same varoši na obalama reke Kolubare u mestu Ćelije. Nakon što je
povraćena sloboda Lajkovac nastavlja započeti razvoj još većom brzinom.
Lajkovac 1927. godine dobija i fudbalski klub „Železničar“ a 1932. godine i
žensku stručnu školu. Posle završetka drugog svetskog rata i oslobađanja
varošice 17. septembra 1945. godine počinje novi život za Lajkovac kada postaje
opština. Kako je vreme odmicalo Lajkovac se polako prebacivao sa železničkog na
rudarski sektor otvaranjem površinskih kopova. Puštanjem u rad pruge normalnog
koloseka na relaciji Beograd - Bar pruge uskog koloseka kao i železničkog
čvorista u Lajkovcu odlaze polako u istoriju. Zadnji voz popularno nazvan
„Ćira“ napušta stanicu u Lajkovcu 31. decembra 1969. godine čime varošica
postaje usputna železnička stanica na putu za more. Opština Lajkovac i njeno
stanovništvo brižljivo čuvaju sećanje kad su bili veoma važni na železničkoj
mapi Srbije. Podsećanje na lepu železničku prošlost ovekovečili su i braća
Bajić rodom iz sela Jabučja kroz čuvenu pesmu „Ide Mile lajkovačkom prugom“
koju su snimili 1981. godine a koja je danas uvrštena među najveće hitove
narodne muzike.
Kulturno – turistički potencijal
Očuvanjem bogatog kulturnog nasleđa Lajkovac se veoma visoko
kotira na kulturnoj mapi Srbije. Najznačajniji znamenitost opštine Lajkovac je
manastir Bogovađa koji potiče iz 16. veka kada ga je slepi Grgur Branković,
unuk Vuka Brankovića, osnovao. Tokom prve polovine osamnaestog veka, u
manastiru je postojala škola. Manastir Bogovađu su 1789. godine spalili Turci a
izgradnju nove crkve započinje Hadži Ruvim 1791. godine a radovi su završeni
1794. godine. Tada je u blizini manastira podignuta i česma za koju se veruje
da ima svetu vodu „Božju vodu“ i pravo odatle verovanje da je Bogovađa tako
dobila ime. Hadži Ruvim je tu i osnovao prvu umetničku školurezbarstva,
slikarstva i drugih umetnosti. Prva skupština ustaničke Srbije
Praviteljstvojušči sovjet 1804. godine zasedala je u kompleksu manastira
dok je nisu premestili u Smederevo. U svojoj istoriji manastir je više puta
rušen pa obnavljan i danas stoji kao najbolji svedok burne istorije ovog kolubarskog
kraja. Otkriće raskošne vile iz rimskog doba na ušću reke Ljig u Kolubaru
popularne Anine dodatno povećava kulturni sadržaj opštine. Ova starorimska
građevina iz 3. veka nove ere svrstava Anine u rang sa čuvenim lokalitetima kao
što su Gamzigrad i Mediana. Od ovog lokaliteta očekujemo da nam iznedri mnoštvo
vredne istorijske građe. Ništa manji značaj za kulturu opštine ne predstavlja
spomen kosturnica u crkvi Svetog Đorđa u Ćelijama gde su pohranjeni posmrtni
ostatci herojskih vojnika postradali u čuvenoj Kolubarskoj bici. Crkvica je
podignuta na ruševinama manastira iz 13. veka. Kao spomenik kulture treba
istaći i Markovu crkvu sa crkvom iz srednjeg veka i vodenicu na reci Toplicu
očuvanu do danas. Vodenicu popularno zovu i „Kumova vodenica“.
Naseljena mesta opštine Lajkovac
Bajevac; Bogovađa; Vračević; Donji Lajkovac; Jabučje;
Lajkovac; Lajkovac (selo); Mali Borak; Markova Crkva; Nepričava; Pepeljevac;
Pridvorica; Ratkova; Rubribreza; Skobalj; Slovac; Stepanje; Strmovo; Ćelije.
Manifestacije u Lajkovcu:
Ulica otvorenog srca – januar
Dani Lajkovca – jul
Moto skup – avgust
Humanitarni turnir u malom fudbalu –
avgust (Bogovađa)
Dan opštine Lajkovac – septembar
Festival nauke „Učestvuj i ti“ –
oktobar
Kolubarski vez – oktobar
Kako stići do Lajkovca?
Opština i sama varoš Lajkovac veoma dobro umreženi sa
ostatkom države. Kroz Lajkovac prolazi pruga Beograd - Bar a na samo 3 km od
varoši je državni put IB reda popularna Ibarska magistrala. U bliskoj
budućnosti se očekuje puštanje autoputa Beograd – Južni Jadran koji prolazi
kroz lajkovačko selo Nepričavu čime će Lajkovac biti još više regionalno
povezan.