Vest: Na današnji dan - 28. Mart -

1472. godine - Rođen italijanski slikar Bartolomeo di Pagolo de Fatorino, poznat kao fra Bartolomeo, jedan od poslednjih firentinskih renesansnih majstora, preteča baroka. Privremeno je napustio slikarstvo, otišavši 1500. godine u dominikanski manastir, ali ga je četiri godine kasnije Rafael ubedio da nastavi da slika.

1749. godine – Rođen je francuski astronom, matematičar i fizičar Pjer Simon Laplas. Istakao se radovima na polju nebeske mehanike, a svoju čuvenu hipotezu o nastanku Sunčevog sistema poznatu kao Kant-Laplasova teorija, objavio je 1796. godine. Dokazao je nepromenljivost srednjih udaljenosti planeta od Sunca, izučavao poreklo velikih nejednakosti Jupitera i Saturna, stabilitet Sunčevog sistema, oblik Zemlje, eliptičnost putanja planeta, plimu i oseku. Bavio se i politikom i kratko je bio ministar unutrašnjih poslova, zatim senator. Dela: "Nebeska mehanika", "Prikaz sistema sveta", "Analitička teorija verovatnoće", "Pregled istorije astronomije".

1776. godine – U Moskvi je osnovan Boljšoj teatar, veliki teatar opere i baleta, po ugledu na Sankt Peterburg u kojem su od četrdesetih godina 18. veka izvođene operske predstave.

1800. godine – Irski parlament je usvojio zakon o ujedinjenju Irske sa Engleskom.

1811. godine- Umro srpski prosvetitelj, pisac, filozof i pedagog Dimitrije Obradović, poznat po monaškom imenu Dositej. Bio je prvi srpski ministar prosvete, jedna od najznačajnijih i najuticajnijih ličnosti srpskog naroda krajem 18. i početkom 19. veka. Napustivši manastir, dosta je putovao kao privatni učitelj, naučio više stranih jezika, studirao na nekoliko evropskih univerziteta i bio najobrazovaniji Srbin svog vremena. Na poziv vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa došao je u Srbiju 1806. godine da bi 1808. godine je organizovao Veliku školu u Beogradu. Postao je 1811. prvi popečitelj prosveštenija “ministar prosvjete” u Srbiji. Znanje i ideje unosio je u narod da bi ga oslobodio zaostalosti, prosvetio i uputio ka napretku. Bio je pristalica upotrebe narodnog jezika u književnosti i pisao je tim jezikom, zalagao se za oslobađanje žena ropske potčinjenosti, u skladu s najnaprednijim idejama Evrope tog vremena. Otvorio je Srbiji vrata u evropsku kulturu i stvorio osnovu moderne srpske književnosti. Dela: "Život i priključenija", "Basne", "Hristoitija", "Sovjeti zdravago razuma", "Sobranije".

1854. godine - Velika Britanija, dan posle Francuske i Otomanske imperije, objavila rat Rusiji i stala na stranu Otomanskog carstva u Krimskom ratu koji je izbio krajem 1853. godine.

1868. godine – Rođen je ruski pisac Maksim Gorki koji se smatra utemeljivačem socijalističkog realizma u ruskoj književnosti. Posle 1917. godine je polemisao s vođom Oktobarske revolucije Vladimirom Lenjinom, kritikujući postupke sovjetskih vlasti prema inteligenciji i borbu za političku dominaciju. Učestvovao je u duhovnoj obnovi zemlje i smatra se najznačajnijim kulturnim poslenikom u postoktobarskoj epohi. Imao je značajnu ulogu u političkom i kulturnom životu Sovjetske Rusije i 1934. godine postao je prvi predsednik Sovjetskog udruženja pisaca. Umro je 1936. godine pod sumnjivim okolnostima u vreme Staljinove diktature. Najznačajnija dela: “Makar Čudra”, “Mati”, “Na dnu”, “Konovalov”, “Gradić Okurov”, “Malograđani”, “Deca Sunca”, “Trojica”.

1881. godine – U Beču je potpisana “Železnička konvencija” o izgradnji pruge Beograd-Niš. Pruga dužine 243,5 kilometara izgrađena je 1884. godine, a uz finansijsku pomoć stranih konzorcijuma u Srbiji je do 1890. godine izgrađeno 1.060 kilometara pruge do austrougarske, bugarske i turske granice.

1881. godine - Umro ruski kompozitor Modest Petrovič Musorgski, član kompozitorske grupe "Velika petorica", predstavnik ruske nacionalne muzičke škole. U delima je snažno, originalno i realistički opisivao narod i ponirao psihološki duboko u likove protagonista. Najpoznatija dela: opera “Boris Godunov”, "Hovanščina", "Soročinski sajam", klavirska kompozicija “Slike sa izložbe” i orkestarska kompozicija "Noć na golom brdu". Velike zasluge za sređivanje i priznanje  dela Musorskog posle smrti idu kompozitoru Rimski-Korsakov, sa kojim je ujedno bio i veliki prijatelj.

1891. godine - Rođen mađarski pisac Lajoš Zilahi, veoma plodan i popularan. Živeo je u emigraciji posle 1948. godine, najviše u SAD, a umro je 1974. godine u Sremskoj Kamenici kod Novog Sada. Dela: romani i pozorišni komadi "Samrtno proleće", "Ararat", "Kad duša zamre", "Voda nešto nosi", "Duša povratnica", "Sunce sija", "Drveni tornjevi", "Sibir", "General" a prevođena su na 20 jezika.

1911. godine - Rođen srpski književni i pozorišni kritičar jevrejskog porekla Eli Finci, učesnik Narodnooslobodilačke borbe od 1941. godine. Po oslobođenju zemlje bio je direktor "Borbe", "Jugoslovenske knjige", "Nolita", Jugoslovenskog dramskog pozorišta, glavni urednik časopisa "Književnost". Dela: pozorišne kritike u zbirkama "Više i manje od života, 1-5", "Stvarnost i iluzije", studija "Deni Didro", ogledi o Miroslavu Krleži, Augustu Cesarcu, Jovanu Skerliću, Đorđu Jovanoviću, Branimiru Ćosiću, Marinu Držiću. Finci je bio najcenjeniji i najčešće osporavaniji predstavnik naše pozorišne kritike.

1930. godine – Dva najveća turska grada, Konstantinopolj i Angora, dobili su nove nazive Istanbul i Ankara.

1939. godine – Republikanska vojska predala je Madrid snagama generala Franka, čime je okončan Španski građanski rat. General Franko objavio je 1. aprila kraj rata koji je trajao 986 dana i odneo preko milion ljudskih života.

1941. godine – Britanske pomorske snage nanele su u Drugom svetskom ratu teške gubitke italijanskoj mornarici u bici kod rta Matapan.

1941. godine – U nastupu depresije izazvane Drugim svetskim ratom, engleska književnica Virdžinija Vulf izvršila je samoubistvo. Autorka romana “Izlet na svetionik” i “Gospođa Delovej”, “Godine”, “Talasi” i ubraja se među najznačajnije engleske romanopisce 20. veka.

1941. godine - Italijanski fašistički diktator Benito Musolini obavestio vođu nacističke Nemačke Adolfa Hitlera da su njegove snage spremne da učestvuju u napadu na Jugoslaviju, posle čega su počele ubrzane pripreme za agresiju koju su Nemci započeli 6. aprila 1941. bombardovanjem Beograda.

1942. godine – Britanci su iznenadnim napadom mornarice, avijacije i kopnenih snaga uništili francusku luku Sen Nazar, u kojoj su bili usidreni nemački ratni brodovi. Ostalo je upamćeno da je to najuspešnija saveznička diverzantska akcija u Drugom svetskom ratu.

1943. godine – U Beverli Hilsu, u Kaliforniji, umro je ruski kompozitor i pijanistički virtuoz Sergej Rahmanjinov, autor čuvenih klavirskih koncerata i “Rapsodije na Paganinijevu temu”. Rođen je u Rusiji 1. aprila 1873. godine, a emigrirao je u SAD 1918. godine.

1945. godine – SAD su priznale vladu Demokratske Federativne Jugoslavije.

1969. godine – Umro je američki general i državnik Dvajt Dejvid Ajzenhauer, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu u Evropi. Prvi je komandant NATO-a od 1950. godine do 1952. godine kada podnosi ostavku i ispred republikanaca se kandiduje na izborima za predsednika. Bio je predsednik SAD u dva mandata od 1953. godine do 1961. godine.

1970. godine – U zemljotresu koji je razorio turski grad Gediz i okolna sela u zapadnoj Anadoliji, poginulo je najmanje 1.100 ljudi.

1973. godine – Američki glumac Marlon Brando odbio je da primi Oskara za glavnu ulogu u filmu “Kum”, a na ceremoniju za dodelu nagrade poslao je indijansku glumicu Sačin Litlfeder da opiše patnje američkih Indijanaca.

1985. godine – Umro je francuski slikar rusko-jevrejskog porekla Mark Šagal, koji je, mimo svih likovnih formi i eksperimenata koji su obeležile 20. vek. Uspeo je da izgradi originalan individualni likovni izraz - “Violinist”, “Zaručnici”. Ilustrovao je La Fontenove basne, Gogoljeve “Mrtve duše”, Bibliju, oslikao svod pariske Opere, sinagogu u Jerusalimu, zgradu UN i uradio vitraže u katedrali u Mecu.

1989. godine – U Beogradu su proglašeni amandmani na Ustav Srbije, kojim je pokrajinama oduzeta mogućnost veta na ustavne promene u Srbiji i deo zakonodavne, upravne i sudske funkcije. Revizija republičkog Ustava je na Kosovu propraćena masovnim demonstracijama Albanaca. U sukobima s policijom poginula su 22 demonstranta i dva policajca.

1991. godine - Desetine hiljada Moskovljana demonstriralo ulicama kao znak podrške Borisu Jeljcinu, najvećem rivalu sovjetskog predsednika Mihaila Gorbačova, prkoseći zabrani javnog okupljanja.

1994. godine – Umro je francuski dramski pisac rumunskog porekla Ežen Jonesko, tvorac “antiteatra” i jedan od najznačajnijih autora “teatra apsurda”. Najpoznatija dela: drame “Ćelava pevačica”, “Žak ili pokornost”, “Lekcija”, “Spavačica”, “Igra pokolja”, roman “Usamljenik”.

2002. godine – Umro je čuveni holivudski režiser i scenarista Bili Vajlder– dobitnik šest Oskara od 20 nominacija.

2003. godine – Na Fruškoj gori  pronađeno je telo bivšeg predsednika Predsedništva Srbije Ivana Stambolića koji je otet krajem avgusta 2000. godine. Stabolića su ubili pripadnici Jedinice za specijalne operacije MUP-a Srbije, koji su osuđeni na maksimalne kazne zatvora.

2003. godine – Sa ostrva Tanegašima Japan je lansirao svoje prve špijunske satelite u kosmos, koji će toj zemlji omogućiti nezavisnost u prikupljanju podataka, uključujući i kretanje severno-korejske vojske. Japan se ranije oslanjao na obaveštajnu službu SAD-a.

2004. godine – Umro je poznati britanski glumac, scenarista, pisac, režiser i producent Piter Justinov koji je najveći uspeh postigao igrajući u filmovima “Kvo vadis”, “Mi nismo anđeli”. Dobitnik je Oskara za epizodnu ulogu u filmovima “Spartak” i “Topkapi”.

2005. godine – U snažnom zemljotresu koji je pogodio zapadnu obalu indonežanskog ostrva Sumatra poginulo je preko 1.000 ljudi.

2006. godine – Umro je Aleksandar Saša Nenadović, novinar, glavni i odgovorni urednik i dopisnik Politike iz SAD i Velike Britanije. U novinarstvu je proveo više od pola veka, bio specijalni izveštač iz mnogih zemalja i saradnik NIN-a, Borbe, Naše borbe, Danasa i Republike. Bio je jedan od osnivača novinske agencije Beta i Foruma za međunarodne odnose, pri Evropskom pokretu u Srbiji.

2009. godine – Umro je ugledni filmski kritičar, teoretičar i istoričar Ranko Munitić. Bio je i filmski scenarista, publicista i jedan od najboljih poznavalaca stripa i animacije u bivšoj Jugoslaviji. Autor je niza knjiga, monografija i publikacija, među kojima su “Filmski neprijatelji” i “Filmski prijatelji”, “Pola veka filmske animacije u Srbiji”, “O animaciji”, “O dokumentarnom filmu”.

2013. godine – Poglavar Rimokatoličke crkve papa Franja na Veliki četvrtak uoči Uskrsa oprao je noge pritvorenicima maloletnicima u Rimu, kao što je to godinama unazad radio u Argentini. Obredu u zatvoru Kazal del Marmo prisustvovale su i dve maloletnice, što predstavlja prvo papsko obeležavanje Velikog četvrtka uz učešće žena.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici!