Vest: Na današnji dan - 1. Mart -

1498. godine – Na putu ka Indiji, portugalski moreplovac Vasko da Gama iskrcao se, kao prvi Evropljanin, na obale današnje afričke države Mozambik.

1562. godine – Katolici su u Francuskoj masakrirali preko hiljadu hugenota (protestanata) tokom njihove molitve u Vasiju, što je bio početak dugotrajnih borbi i ratova, poznatih pod imenom “hugenotski ratovi”, koji su uz prekide 36 godina razdirali Francusku.

1643. godine - Umro italijanski orguljaš i kompozitor Đirolamo Freskobaldi, najveći majstor svog vremena na orguljama. Bio je preteča Johana Sebastijana Baha u kompozicijama za orgulje, koje je obogatio novim izražajnim sredstvima. Komponovao je tokate, kancone, fantazije za orgulje, madrigale, motete.

1767. godine – Španski kralj Karlos III proterao je iz zemlje rimokatolički jezuitski red.

1809. godine – Švedska je, kao prva zemlja u svetu, uspostavila ombudsmana, lice koje vrši nadzor nad radom organa uprave i javnih službi, a postavlja ga parlament. Prvi ombudsman bio je Lars Avgust Manerhajm.

1810. godine - Rođen poljski kompozitor i pijanista Frederik Francišek Šopen, nazvan "pesnikom klavira", koji je u vrhunskom romantičarskom maniru komponovao gotovo isključivo klavirsku muziku. Romantičnu muziku oplemenjene jednostavosti i visokog artizma obogatio je novim izražajnim sredstvima, naročito u pogledu harmonije, oblika i pijanističke tehnike, uvodeći novi raspored prstiju na klavijaturi. U kompozicijama se obilato koristio elementima poljske narodne muzike. Iz Poljske je 1830. godine otišao u Francusku, ne sluteći da više neće videti otadžbinu. Dela: dva koncerta za klavir i orkestar, oko 170 sonata, mnoštvo poloneza, mazurki, valcera, preludijuma, nokturna, etida, skerca, balada. Šopen je često imao problema sa zdravljem i umro je sa 39 godina posle dužeg bolovanja odtuberkuloze.

1811. godine – Egipatski vladar Mohamed Ali izvršio je pokolj nad mamelučkim vođama i time dokrajčio vlast mameluka u Egiptu. Mameluci, potomci ratnih zarobljenika koje su persijski i egipatski vladari uvrštavali u svoje vojske, pretežno telesnu gardu, zavladali su Egiptom 1250. godine kada su oborili dinastiju Ajbeka.

1815. godine – Napoleon Bonaparta vratio se u Francusku sa ostrva Elba, gde je bio prognan nakon abdikacije u aprilu 1814. godine. Ušavši trijumfalno u Pariz preuzeo je vlast u zemlji, čime je počelo razdoblje “sto dana”, koje je okončano vojnim porazom kod Vaterloa. Posle druge abdikacije, 22. juna, predao se Englezima koji su ga internirali na ostrvo Sveta Jelena, gde je umro 5. maja 1821. godine.

1872. godine – Američki Senat je osnovao prvi nacionalni park u svetu Jelouston. Preko 90% teritorije nacionalnog parka čini netaknuta priroda.

1878. godine – Završen je drugi srpsko-turski rat koji je Srbiji doneo teritorijalno proširenje za četiri okruga i međunarodno priznanje na Berlinskom kongresu koji je održan u junu iste godine. Ti ratovi su bili nastavak oslobodilačke borbe, a neposredan povod bio je ustanak Srba 1875. protiv turske vlasti u BiH.

1879. godine - Rođen bugarski državnik Aleksandar Stamboliski, vođa Zemljoradničkog narodnog saveza i premijer Bugarske, kad je oboren u profašističkom udaru i ubrzo ubijen. Kao šef vlade stekao je izuzetnu popularnost u narodu, jer je sproveo agrarnu i poresku reformu, nacionalizovao neke banke i nastojao da izmeni unutrašnju i spoljnu politiku dinastije Koburg, zalažući se za prijateljstvo s Jugoslavijom.

1886. godine - Rođen austrijski slikar i pisac Oskar Kokoška, jedan od najistaknutijih predstavnika ekspresionističkog slikarstva. Njegovo halucinantno slikarstvo nervoznog poteza, rastočene forme i ekspresionističkog izraza, koje duboko ponire u psihologiju motiva, jeste dramatična vizija strastveno doživljene realnosti. Pred nacistima je 1938. godine izbegao u Veliku Britaniju i u toku Drugog svetskog rata je slikao velike kompozicije idejno-humanističkog sadržaja. Od 1953. godine živeo je na Ženevskom jezeru. Kokoška je razvio svoj sopstveni ekspresionistički stil sa dramatično nervoznim načinom slikanja i skoro baroknom dinamikom oblika i boja. Njegove drame "Ubica, mada žena" i "Trnov žbun u plamenu", pisane ekstremnim ekspresionističkim stilom, s ekstatičnim i vizionarskim slikama koje razaraju logiku izlaganja, imaju još samo istorijsku vrijednost.

1891. godine – Rođen je Stanislav Vinaver, književnik, prevodilac i jedan od najznačajnijih protagonista moderne srpske književnosti posle Prvog svetskog rata. Školovanje je započeo u Šapcu, pa zatim u Beogradu, a na pariskoj Sorboni studirao je matematiku i fiziku. Školovanje je privremeno prekinuo da bu učestvovao u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu kao dobrovoljac, jedan od1300 kaplara. Bio je poručnik u slavnom Đačkom bataljonu, prešao je golgotu povlačenja preko Albanije i na Krfu se angažovao kao urednik Srpskih novina i radio kao službenik Državnog presbiroa. Diplomirao je na Univerzitetu u Beogradu 1930. godine. Zvanično je postao član Jugoslovenskog novinarskog udruženja 20. novembra 1920. godine. Tokom Aprilskog rata zarobljen je kao rezervni kapetan I klase i ostatak Drugog svetskog rata je proveo u zarobljeništvu u nemačkom logoru Osnabrik. Poslednje godine proveo je u Beogradu radeći kao profesionalni književnik, satiričar i prevodilac sa francuskog, engleskog, ruskog, češkog, poljskog i nemačkog jezika. Autor je Manifesta ekspresionizma i pokretač mnogih zajedničkih poduhvata mladih pisaca, a bio je i novinar, feljtonist, polemičar i prevodilac. Najpopularnijim njegovim delom smatra se “Pantologija novije srpske pelengirike” u kojoj je parodirao “Antologiju novije srpske lirike” Bogdana Popovića. Ostala dela: “Misli”, “Ratni drugovi”, “Evropska noć”.

1896. godine – Bosonogi ratnici abisinskog cara Menelika II potukli su italijanske trupe kod Adue, posle čega je Italija morala da prizna nezavisnost Abisinije današnje Etiopije.

1909. godine - Rođen engleski pozorišni i filmski glumac Džejms Dejvid Grejem Niven, koji je elegantnom glumom oličavao britanski tip džentlmena, dobitnik nagrade "Oskar" 1958. godine za film "Odvojeni stolovi". Tridesetih godina 20. veka otišao je u Holivud, a u Drugom svetskom ratu bio je komandos u vojsci SAD. Ostali filmovi: "Put oko sveta za 80 dana", "Dobar dan, tugo", "Topovi s Navarona", "Kasino Rojal", "Papirnati tigar".

1914. godine - Rođen američki pisac afričkog porekla Ralf Valdo Elison, čiji je roman "Nevidljivi čovjek" jedan od najimpresivnijih u američkoj književnosti posle Drugog svetskog rata. Osnovna tema njegovog jedinog romana je traganje za sopstvenim identitetom, a glavni junak, crnac, predstavljen je kao arhetipski obrazac čoveka koji ostaje nevidljiv zato što mu društvo uskraćuje pravo na samodefinisanje. Delo je pisano izuzetno sugestivno, s mnoštvom naturalističkih detalja. Takođe je napisao knjigu eseja "Senka i čin".

1919. godine – U Beogradu se sastao prvi jugoslovenski parlament Privremeno narodno predstavništvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, u kojem je bilo 296 poslanika, postavljenih ukazom vlade. Poslanici su mahom bili iz ranijih parlamenata jugoslovenskih zemalja, izabrani pre Prvog svetskog rata.

1922. godine - Rođen izraelski državnik Jicak Rabin, premijer u dva mandata. Tokom drugog mandata u trenutku dok je napuštao mirovni miting na kojem je govorio, ubio atentator Jigal Amir. Kao član ilegalnog jevrejskog pokreta Palmah, od 1940. godine borio se protiv britanske kolonijalne uprave u Palestini i protiv francuskih kvislinških trupa 1941. godine u Siriji. Od formiranja Izraela 1948. godine, kad je u ratu protiv Arapa komandovao brigadom, bio je u armiji. General i načelnik generalštaba postao je 1964. godine i imao je istaknutu ulogu u nanošenju teškog poraza Arapima u ratu 1967. godine, ali je posle ponovnog preuzimanja vlasti postao arhitekta mirovnog procesa na Bliskom istoku i izmirenja Jevreja s Arapima. To je izazvalo gnjev izraelskih nacionalista, posebno politika prepuštanja Palestincima teritorija zauzetih u ratu 1967. godine.

1932. godine – Kidnapovan je 20-mesečni sin američkog pilota Čarlsa Lindberga, prvog pilota koji je preleteo Atlantik 1927. godine. Beba je nađena mrtva u maju, a taj događaj je podstakao donošenje tzv. Lindbergovog zakona kojim je na području SAD za otmicu predviđena smrtna kazna.

1938. godine - Umro italijanski pisac i političar Gabrijele Danuncio, predstavnik estetizma, koji je najdublji trag u literaturi ostavio pjesničkim zbirkama "Rajska poema" i "Alkiona". U politici je bio izraziti predstavnik italijanskog iredentizma, preteče fašizma. Ostala djela: romani "Slast", "Uljez", "Oganj", dramu "Đokonda".

1941. godine – Bugarska je u Drugom svetskom ratu pristupila Trojnom paktu i dopustila nemačkim trupama da uđu u zemlju.

1942. godine - U Čajniču u Drugom svetskom ratu od oko hiljadu boraca formirana Druga proleterska brigada s četiri bataljona, u čiji su sastav ušli Prvi i Četvrti bataljon Užičkog, Drugi bataljon Čačanskog i Treći bataljon Šumadijskog odreda. Na borbenom putu dugom oko 24.000 kilometara brigada je izvela više od 120 većih operacija širom Jugoslavije.

1943. godine – Britansko ratno vazduhoplovstvo je u Drugom svetskom ratu počelo da sistematski bombarduje evropske železničke sisteme na teritorijama pod kontrolom nacističke Nemačke.

1946. godine - Rođen Ljubiša Veličković, koji je postao general-pukovnik pilot, jedini general koji je poginuo tokom agresije NATO-a na SRJ 1999. godine. Obavljao je sve letačke i najodgovornije komandne dužnosti u Ratnom vazduhoplovstvu i Protivvazdušnoj odbrani JNA i VJ i prvi je Srbin koji je letio avionom "Mig 29". Bio je nastavnik letenja, komandant letačke eskadrile, puka i korpusa, sekretar Savezne direkcije za kontrolu letenja, načelnik Generalštabne škole VJ, načelnik Sektora za RV i PVO Generalštaba VJ i komandant RV i PVO VJ. U trenutku pogibije prilikom obilaska jedinica na prvoj liniji odbrane otadžbine obavljao je dužnost pomoćnika načelnika Štaba Vrhovne komande za RV i PVO VJ.

1954. godine – SAD su na pacifičkom ostrvu Bikini izvele prvu probu hidrogenske bombe.

1954. godine - U glavnom gradu Venecuele Karakasu otvorena prva konferencija Organizacije američkih država.

1958. godine – Umro je srpski vajar Toma Rosandić, prvi rektor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Izradio je veliki broj javnih spomenika, među kojima veliku grupu “Igrali se konji vrani” ispred Skupštine Jugoslavije u Beogradu i skulpturu “Umorni borac” na Kalemegdanu.

1959. godine – Kiparski vođa za nezavisnost od Velike Britanije arhiepiskop Makarios vratio se na Kipar sa Sejšelskih ostrva, gde su ga 1956. godine proterali Britanci. On je potom izdejstvovao pregovore na kojima su krajem godine Velika Britanija, Grčka i Turska postigle sporazum o nezavisnosti Kipra. Od 1960. godine do smrti 1977. godine. Makarios je bio predsednik Republike Kipar.

1966. godine – Posle tri i po meseca leta, na Veneru se spustila sovjetska automatska stanica “Venera III”, prvi vasionski brod koji je prispeo na neku drugu planetu.

1985. godine - U Urugvaju preuzeo vlast predsjednik Hulio Sangineti, čime je okončana devetogodišnja vojna vladavina u toj latinoameričkoj zemlji.

1991. godine – Na prvim slobodnim izborima u Albaniji, Albanska partija rada (komunisti) je osvojila 176 od 250 poslaničkih mesta i zadržala vlast, ali je predsednik partije Ramiz Aljija izgubio u svojoj izbornoj jedinici.

1992. godine – Na referendumu u Crnoj Gori, na koji je izašlo 66,04 odsto birača, 95,94 odsto glasalo je za ostanak u Jugoslaviji. Referendum su bojkotovali Muslimani, Albanci i neke opozicione partije.

1992. godine - Muslimani i Hrvati iz BiH na referendumu glasali za otcepljenje od Jugoslavije, a u Sarajevu su muslimani ispred srpske pravoslavne crkve pucali na srpske svatove, što je nagovestilo građanski rat u bivšoj BiH. Ubijen je otac mladoženje Nikola Gardović i ranjen sveštenik Radenko Miković, a ubice - koje vlast muslimanskog lidera Alije Izetbegovića nije ni pokušala da identifikuje i kazni - spalile su i srpsku zastavu.

1996. godine - Niko od 123 putnika i članova posade nije preživio pad peruanskog putničkog aviona "boing 737", u najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva u Peruu.

1997. godine – Albanska vlada i predsednik Republike Sali Beriša podneli su ostavku pod pritiskom dvomesečnih nemira izazvanih krahom piramidalnih banaka u kojima je desetine hiljada Albanaca izgubilo ušteđevinu.

2003. godine – U Pakistanu je uhapšen Kalid Šeik Mohamed, jedan od osumnjičenih za organizovanje terorističkih napada na SAD 11. septembra 2001. godine.

2010. godine – Slovenačka nacionalna aviokompanija Adrija ervejz, ponovo je uspostavila letove na liniji Ljubljana-Beograd, nakon 18 godina prekida.

2012. godine – Srbija je dobila status kandidata za članstvo u Evropskoj uniji.

2014. godine – Parlament Rusije odobrio je upotrebu vojnih snaga na teritoriji Ukrajine, a na zahtev ruskog predsednika Vladimira Putina.

2017. godine - Pronađeni su fosili od najranijih živih organizama koji predstavljaju "direktan dokaz" života na Zemlji pre 3,8 do 4,3 milijarde godina, kada je naša planeta bila još u fazi razvoja.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici!