Na današnji dan - 10. Decembar -
1508. godine – Formirana je
Kambrejska liga, savez protiv Venecije koji su sklopili papa Julije II,
francuski kralj Luj XII, aragonski kralj Ferdinand II i rimsko-nemački car
Maksimilijan I.
1520.
godine –
Nemački crkveni reformator Martin Luter spalio je javno u Vitenbergu bulu u
kojoj mu je papa Lav X zapretio prokletstvom ako se u roku od 60 dana ne
odrekne jeresi. U januaru 1521. godine Luter je ekskomuniciran iz rimokatoličke
crkve.
1603.
godine –
Umro je engleski lekar i fizičar Vilijam Gilbert koji je prvi uveo naziv za
elektricitet. Njegovo delo “O magnetima” u kojem iznosi teoriju o Zemlji kao magnetu
i magnetskim silama između nebeskih tela 1600. godine, imalo je značajan uticaj
na razvoj nauke u 17. veku.
1810.
godine – Napoleon Bonaparta priključio je Francuskoj nemačke
gradove Hanover, Bremen, Hamburg,
Lauenburg i Libek.
1819. godine -
Rođen italijanski revolucionar Feliče Orsini, jedan od najistaknutijih članova
"Mlade Italije", pokreta za oslobađanje i ujedinjenje italijanskih
zemalja. Osnovao je organizaciju "Italijanska zavera sinova smrti",
zbog čega je završio u tamnici. Revolucionarne 1848. godine učestvovao je u
borbama protiv Austrijanaca u Veneciji i Rimu, a 1854. godine nije uspeo da u
Lombardiji pobuni italijanske i mađarske vojnike u sastavu austrijskih
okupacionih snaga. Potom je iz tamnice u Mantovi pobegao i otišao u London, a u
januaru 1858. godine pokušao je atentat na francuskog cara Napoleona Trećeg,
posle čega je pogubljen. Dela: "Austrijske tamnice", "Uspomene i
avanture", "Političke uspomene".
1822.
godine - Rođen francuski kompozitor
belgijskog porekla Sezar Frank, izvanredan improvizator, orguljaš u pariskim
crkvama i profesor na Pariskom konzervatorijumu. S Ektorom Berliozom bio je
predstavnik francuskog muzičkog romantizma, obnovitelj francuske simfonije i
kamerne muzike. Dela: "Simfonija de-mol", "Simfonijske varijacije
za klavir i orkestar", sonata za violinu i klavir, klavirski kvintet,
kompozicije za orgulje i za klavir.
1830. godine -
Rođena američka spisateljica Emili Dikinson, najveća američka pesnikinja, za
života anonimna-jer je vodila povučen život neudate domaćice i objavila samo
četiri pesme. Njenih više od hiljadu pesama, otkrivenih posle smrti 1886.
godine, posthumno je objavljeno u šest tomova. Priređivači su ih podelili u
četiri kategorije: pesme o prirodi, o vremenu i večnosti, o ljubavi, o životu.
Njena poezija prodorne introspektivnosti i snažnog mističnog podteksta, pisana
izvanredno preciznim i suptilnim stilom, obiluje samoniklom originalnošću.
1845.
godine –
Engleski građevinski inženjer Robert Tompson patentirao je prve pneumatske
gume.
1848.
godine –
Luj Napoleon je nadmoćnom većinom od preko četiri miliona glasova dobio izbore
za predsednika Francuske. Četiri godine kasnije izveo je državni udar i
proglasio se carem Napoleonom III.
1851. godine – Rođen je američki
knjižar Melvil Djui koji je 1870. godine izradio prvu decimalnu klasifikaciju,
sistem klasifikacija knjiga u bibliotekama u celom svetu.
1868. godine - Prvi semafori za regulisanje saobraćaja u svetu počeli su
da rade u Londonu, na trgu ispred zgrade parlamenta Velike Britanije.
1878. godine- Rođen srpski socijalista Radovan Dragović, vođa socijalističkog pokreta u Srbiji, jedan od osnivača Srpske socijaldemokratske stranke 1903.godine, čiji je bio sekretar, a potom predsednik do smrti. Obnovio je 1901. godine "Beogradsko radničko društvo", prvu socijaldemokratsku organizaciju u Srbiji, a od 1900. godine do 1903. godine uređivao je listove "Napred", "Radnički list", "Stari radnički list" i "Radničke novine". Osnovao je i socijaldemokratski Centralni odbor, koji je objedinio sve radničke organizacije u Srbiji, što je omogućilo stvaranje Srpske socijaldemokratske stranke. S Dimitrijem Tucovićem doprineo je uspostavljanju jedinstva sindikata i radničke političke partije.
1895. godine – Osnovano je
Društvo za unapređenje i ulepšavanje Sokobanje, što se smatra začetkom turizma
u Srbiji. Sokobanja, u kojoj su često na odmoru boravili knezovi Miloš i
Mihajlo Obrenović, pominje se kao lečilište još u starom Rimu i ranoj Romeji.
1896.
godine –
Umro je švedski industrijalac Alfred Nobel, pronalazač dinamita, koji je
bogatstvo stečeno tim pronalaskom uložio u osnivanje fondacije iz koje će se
dodeljivati nagrade za vanredna dostignuća u različitim oblastima ljudskog
delovanja. Nobelove nagrade dodeljuje svake godine Kraljevska švedska akademija
nauka na dan njegove smrti, a prvi put su dodeljene 1901. godine.
1898. godine -
Rođen srpski slikar Ivan Tabaković, profesor Akademije primenjenih umetnosti u
Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Studirao je u Minhenu,
Budimpešti, Zagrebu i Parizu. Pripadao je grupama "Zemlja",
"Dvanaestorica" i "Šestorica". Dobio je "Gran
pri" za slikarstvo na međunarodnoj izložbi u Parizu 1937. godine i Zlatnu
medalju na međunarodnoj izložbi keramike u Pragu 1962.
1898.
godine –
Potpisan je Pariski mirovni ugovor kojim je okončan američko-španski rat.
Španija se odrekla Kube i Portorika, a za 20 miliona dolara ustupila je
Amerikancima Filipine i Guam.
1902.
godine –
Završena je izgradnja Asuanske brane u Egiptu, kojom je regulisan tok reke Nil.
1904. godine -
Rođen čehoslovački državnik češkog porekla Antonjin Novotni, generalni sekretar
Centralnog komiteta Komunističke partije Čehoslovačke i šef države. S funkcija
je smenjen početkom 1968. godine, kada su započele reforme nazvane "Praško
proleće", koje su onemogućene vojnom intervencijom Varšavskog pakta u
avgustu 1968. godine.
1909.
godine - Prestala da izlazi
"Šabačka čivija", jedan od najboljih humorističko-satiričnih listova
u Srbiji. Prvi broj se pojavio u septembru 1906. godine.
1926.
godine - Umro srpski državnik Nikola
Pašić, jedan od osnivača i vođa Radikalne stranke 1881. godine. Tvorac
Vidovdanskog ustava 1921. godine, prvog ustava Kraljevine Srba, Hrvata i
Slovenaca. Kao student Ciriškog politehnikuma u Švajcarskoj prišao
socijalistima i prihvatio ideje Svetozara Markovića i njegovog pokreta protiv
apsolutističke vladavine dinastije Obrenović. Po povratku u Srbiju uređivao je
socijalistički list "Oslobođenje", a 1878. godine je izabran u
parlament, u kojem se kao opozicioni vođa borio protiv autoritarnog
monarhističkog režima Milana Obrenovića, zalažući se za uspostavljanje
parlamentarne demokratije. Posle gušenja Timočke bune 1883. godine, koju su u
zaječarskom kraju podstakli radikali, emigrirao i u odsustvu je osuđen na smrt.
Posle pomirenja kralja Milana s radikalima 1888. godine odlučujuće je doprineo
da Srbija dobije veoma liberalan ustav. Ubrzo po abdikaciji kralja Milana u
korist sina Aleksandra Obrenovića 1889. godine postao je predsednik parlamenta,
a 1891. godine premijer. Dominantnu političku poziciju u Srbiji učvrstio je
posle dolaska na vlast kralja Petra Prvog Karađorđevića 1903. godine. Premijer
je ponovo postao 1904. godine i potom je još tri puta formirao srpsku vladu, a
posle Prvog svetskog rata tri puta je bio i predsednik vlade Kraljevine Srba,
Hrvata i Slovenaca i uticao je na ključne istorijske događaje. Odlučno se
odupro pokušajima Austro-Ugarske da potčini Srbiju, učestvovao je u stvaranju
Balkanskog saveza uperenog protiv Otomanskog carstva i bio odan pristalica
carske Rusije. Kao premijer i šef diplomatije predvideo je Srbiju u
pobedonosnim balkanskim ratovima i u
Prvom svetskom ratu od. Igrao je istaknutu ulogu u stvaranju Kraljevine Srba,
Hrvata i Slovenaca, koju je posle rata zastupao 1919. godine na Versajskoj
mirovnoj konferenciji.
1931. godine -
Niseto Alkala Samora i Tores postao prvi ustavno izabran predsednik Španije.
1936. godine - Britanski kralj Edvard Osmi abdicirao, postavši vojvoda od
Vindzora, da bi mogao da se oženi Amerikankom Volis Simpson, dvostrukom
raspuštenicom.
1941.
godine –
Japanski avioni su u Drugom svetskom ratu u Južnom kineskom moru potopili
britanske ratne brodove “Ripals” i “Princ od Velsa”, na kojima je poginulo oko
800 ljudi.
1948.
godine –
Generalna skupština UN je usvojila Univerzalnu deklaraciju o pravima čoveka.
Ovaj datum obeležava se kao Dan ljudskih prava.
1961. godine -
Srpskom književniku Ivi Andriću uručena je Nobelova nagrada za književnost,
koju je primio na svečanosti u Štokholmu pred 700 zvanica i švedskom
kraljevskom porodicom u dvorani Koncertne palate Švedske akademije. Književnik
je celokupni novčani iznos od Nobelove nagrade, književnik je poklonio, iz dva
dela, bibliotekarskom fondu Bosne i Hercegovine. Zahvalnost za ovo
priznanje, Andić je izrazio govorom “O priči i pričanju”.
1963. godine - Sultanat Zanzibar,
afrička ostrvska država u Indijskom okeanu, britanski protektorat od 1890,
stekao nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta. Naredne godine postao je
republika i s Tanganjikom stvorio novu državu koja je dobila naziv Tanzanija.
1964.
godine –
Nobelovu nagradu za mir dobio je Amerikanac Martin Luter King, borac
za građanska prava crnaca.
1967.
godine –
Prva komercijalna termonuklearna eksplozija izvršena je u Novom Meksiku radi
vađenja prirodnog gasa iz podzemlja.
1980. godine - Milton
Obote proglašen je predsednikom Ugande, kao prvi afrički šef države koji se
vratio na vlast posle zbacivanja vojnim udarom. Vojska ga je 1985. godine drugi
put zbacila s vlasti.
1982.
godine - Dvojica sovjetskih kosmonauta
vratila su se na Zemlju posle rekordnih 211 dana provedenih u vasioni u brodu
"Saljut 7".
1983.
godine - Raul Alfonsin preuzeo
dužnost predsednika Argentine kao prvi demokratski izabran šef države posle
osmogodišnje vladavine vojne hunte.
1987.
godine - Umro američki violinista poreklom
ruski Jevrejin Jaša Hajfec, jedan od najvećih majstora tog instrumenta u 20. veku.
1989.
godine - U Čehoslovačkoj preuzela
vlast prva nekomunistička vlada od 1948. godine i predsjednik Gustav Husak je
podneo ostavku.
1991. godine – Jugoslovenska
narodna armija se povukla iz Zagreba i Hrvatske, ali su borbe između Srba i
hrvatskih snaga nastavljene.
1996.
godine –
Predsednik Južne Afrike Nelson Mendela potpisao je
ustav kojim su svi građani, bez obzira na rasu, izjednačeni pred zakonom, kao
završni čin u demontiranju sistema aparthejda u toj zemlji.
1998.
godine –
Međunarodni sud za ratne zločine na prostoru bivše Jugoslavije u Hagu osudio je
bosanskog Hrvata Antu Furundžiju na 10 godina zatvora zbog mučenja i silovanja
zatočenika u bosanskom ratu. To je bila prva presuda kojom je silovanje
označeno kao ratni zločin.
2001.
godine –
U Prištini je konstituisana Skupština Kosova, prva od dolaska međunarodnih
snaga u pokrajinu u julu 1999. godine. Za predsednika je izabran Albanac Nedžat
Daci, a predstavnici Srba Oliver Ivanović i Gojko Savić postali su članovi
petočlanog veća Predsedništva Skupštine.
2003. godine – Šef UNMIK-a Hari
Holkeri predstavio je u Prištini dokument “Standardi za Kosovo” čija će
implementacija u kosovsko društvo biti od značaja kod ocenjivanja da li je
Kosovo dostiglo standarde demokratskog društva koje međunarodna zajednica traži
pre početka rešavanja statusa Kosova. Taj dokument prihvatio je i Savet
bezbednosti UN.
2004.
godine –
Avion kompanije “Junajted erlajns” sleteo je u vijetnamski grad Ho Ši Min i to
je prvi američki putnički avion koji je sleteo u tu zemlju od Vijetnamskog
rata.
2004. godine – Milanski sud je oslobodio italijanskog premijera Silvija Berluskonija optužbi za korupciju – što predstavlja veliku pobedu desetogodišnje borbe ovog milijardera sa zakonom.
2006.
godine –
Umro je bivši čileanski diktator Augusto Pinoče koji je na vlast došao 1973.
godine vojnim pučem zbacivši marksističkog predsednika Salvadora Aljendea. Za
vreme njegove 17-godišnje vladavine ubijeno je oko 3.000 ljudi, a oko 28.000 je
bilo mučeno.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici!